Wegh der Weegen – PPS avant la lettre
In mijn bouw- en vastgoedpraktijk bij Houtzager Strijker advocaten te Zeist krijg ik regelmatig te maken met Publiek-Private Samenwerking (PPS).
PPS is een samenwerkingsvorm tussen een overheid en één of meer private ondernemingen. In tegenstelling tot een klassieke aanbesteding, waarbij de aanbestedende overheid, het te realiseren werk gedetailleerd vastlegt in een bestek, bemoeit de overheid zich bij PPS-constructies veel minder met de inhoud van het werk. De overheid stuurt meer op het gewenste einddoel (de “output”). Marktpartijen krijgen zo veel vrijheid om naar eigen inzicht de uitvoering (de “input”) vorm te geven.
PPS-constructies komen de laatste jaren steeds meer voor. Vaak via een zogenoemd DBFM of DBFMO-contract: Design, Build, Finance, Maintain & Operate (Ontwerp, Bouw, Financiering, Onderhoud en Beheer). Bij deze contractvormen wordt de verantwoordelijkheid voor de genoemde componenten bij de marktpartijen neergelegd. Op die manier wil de overheid gebruikmaken van de denk-, innovatie-, en financieringskracht van de markt. De overheid heeft hiermee het doel om projecten te laten realiseren met een hogere kwaliteit, tegen een lagere prijs en binnen een kortere uitvoeringsduur. Of dat doel altijd wordt bereikt is overigens maar de vraag.
Voorbeelden van recente PPS-projecten zijn de Tweede Coentunnel, de A15 Maasvlakte – Vaanplein (met de nieuwe Botlekbrug) en de A12 Lunetten Veenendaal. Ook de nieuwe penitentiaire inrichting in Zaanstad is gerealiseerd met toepassing van een PPS-constructie. Hetzelfde zal gelden voor de nog te realiseren nieuwe rechtbank Amsterdam.
Gezien de recente PPS-projecten lijkt PPS een fenomeen van de laatste jaren. Echter wist u dat PPS ook al voorkwam in de zeventiende eeuw en wel in de provincie Utrecht?
Ik wist het niet, tot ik nog niet zo lang geleden een voordracht mocht bijwonen van de heer Jaap Evert Abrahamse, van de Rijksdienst Cultuur Erfgoed, die onderzoek heeft gedaan naar de historie van de “Wegh der Weegen”.
In 1647 werd door de stad Amersfoort en de Staten van Utrecht het initiatief genomen voor de aanleg van een elf kilometer lange weg over de uitgestrekte heide tussen Amersfoort en Utrecht. Een weg die wij thans kennen als de Amersfoortseweg. De zeventiende eeuwse architect en schilder Jacob van Campen was de ontwerper van de Amersfoortseweg. Van Campen was ook de architect van het stadhuis van Amsterdam. Van Campen ontwierp een kaarsrechte weg van maar liefst zestig meter breed met aan weerszijden drie rijen eikenbomen en langs de weg ruim bemeten bouwpercelen, bedoeld voor de aanleg van buitenplaatsen voor de stedelijke elite.
De zeventiende eeuwse aristrocraat Everard Meyster omschreef de Amersfoortseweg als de nieuwe Via Appia en noemde hem de “Wegh der Weegen”. Van Campen en zijn opdrachtgevers beoogden niet alleen een verbetering van de verkeersverbinding, maar ook een herschepping van het landschap op de Utrechtse Heuvelrug. Volgens Everard Meyster: “paradijs uit wildernis”.
Langs de weg werden gratis grote bouwpercelen uitgegeven aan de stedelijke elite. De nieuwe eigenaren moesten in ruil voor de grond de weg op eigen kosten aanleggen en onderhouden. Er werden “vakken” van exact gelijke maat (100 Geldersche roeden, 376 meter breed en half zo diep) aan de weg uitgegeven. Ieder vak werd gescheiden door een zogenaamde sortie. Deze sortie werd van wallen met beplanting voorzien en diende als toegang voor de schapenkudden naar de erachter gelegen heide. Langs de weg zijn zo onder meer de buitenplaatsen als Zandbergen en Beukbergen gerealiseerd.
De stad Amersfoort en de Staten van Utrecht kregen het toch maar mooi voor elkaar om via deze PPS-constructie avant la lettre voor een beperkt bedrag een monumentale weg aan te leggen.
Voor meer informatie verwijs ik u naar de website www.weghderweegen.nl die ik ook als bron heb gebruikt voor dit artikel.
Tot slot nog dit. De afgelopen zes jaar heb ik met veel plezier gewerkt bij het kantoor Houtzager Strijker advocaten te Zeist. Per 1 januari 2017 sluit ik mij aan bij Straatman Koster advocaten te Rotterdam. Een kantoor dat (eveneens) is gespecialiseerd in het bouw- en vastgoedrecht en waar ik ongetwijfeld nog veel te maken zal krijgen met PPS-constructies.
Olivier Vermeulen stelt mr M.F. Schouten van Schouten Advocaten te Zeist peremptoir.
